Gdańsk

Gdańsk. Morena. Jedno z blokowisk wybudowane na morenowych wzgórzach, tych najwyższych. Osiedle wypełniają duże dziesięciopiętrowe szafy, uzupełnione o mniejsze czteropiętrowe bloki. Osiedle przecięte dużą arterią. Sporo pawilonów, blaszaków. Jest przychodnia, nowe centrum handlowe, dwie sieciówki z fast foodem. Z dala od pasa nadmorskiego. Z wyższych pięter widać zatokę, a nawet półwysep helski. To ponad 200 metrów nad poziomem morza.

Via Baltica #01

Via Baltica - Litwa (Kowno)

Na Litwie podobnie jak na Łotwie i w Estonii, architektura modernistyczna odegrała ważną rolę w tworzeniu nowoczesnej tożsamości. Litewską kolebką architektury modernistycznej jest międzywojenna, tzw. „tymczasowa stolica kraju”, Kowno. „W ciągu dwóch dziesięcioleci miasto stało się areną ożywionej działalności budowlanej, związanej z dostosowaniem prowincjonalnego miasta gubernialnego zdominowanego przez carską cytadelę do funkcji społecznych”. Miasto przeszło znaczącą transformację. Począwszy do nowej infrastruktury (kanalizacja, wały przeciwpowodziowe, mosty), przez budowę ponad 2500 obiektów (m.in. kamienic – fot. 4, gmachów publicznych – fot. 2,3, świątyń – fot. 1), co przełożyło się na wzrost liczby mieszkańców z blisko 90 tys. w 1923 roku, do ponad 150 tys. w 1940 roku. „Litewska architektura okresu międzywojenna zdominowana była przez tradycje narodowego romantyzmu i poszukiwania „stylu narodowego”, opartego na tradycji wileńskiego baroku, klasycyzmu oraz sztuki ludowej.” Kowieńscy architekci oczywiście odwoływali się do współczesnego modernizmu, przeplatając go z tradycją klasycystyczną i dekoracyjnym art déco – fot. 5, tworząc namiastkę odrębnej szkoły architektonicznej.

1. Kościół Zmartwychwstania Pańskiego. Budowa: wmurowanie kamienia węgielnego w 1934 r., stan surowy w 1938 r., ostateczne ukończony w 2005 r. Architekt Karolis Reisonas. Obiekt góruje nad dzielnicą Žaliakalnis (Zielone Wzgórze), która charakteryzuje się regularną siatką ulic, placami i reprezentacyjnymi alejami, gdzie w okresie międzywojennym powstało najwięcej modernistycznych realizacji i zamieszkała nowa elita Kowna

 

2. Poczta Główna, Laisvės alėja, proj. Feliksas Vizbaras 1930-1932 r. budynek poczty można zaliczyć do przedstawicieli tzw. „narodowego modernizmu”, a to z uwagi na syntezę elementów modernistycznych (symetryczna fasada, czy przeszklone ryzality z tarasowymi dachami nawiązywały do stylu okrętowego) i nawiązań do wernakularyzmu (ornamenty nawiązujące do ludowych dekoracji drewnianych).

3. Muzeum Kultury im. Witolda Wielkiego Kowno, Vienybės aikštė proj. Vladimiras Dubeneckis 1931 r., budowa w latach 1934-1936. W przypadku gmachu muzeum możemy mówić o próbie „zmodernizowania form historycznych”.

 

4. Poza nowymi dzielnicami jak „Zielone Wzgórze”, szereg nowych inwestycji powstawało w centrum miasta. Głównie budowano tam gmachy użyteczności publicznej oraz reprezentacyjne kamienice (m.in. wzdłuż Laisvės alėja).

5. Bank Litwy. Budowa w latach 1924-1927. Architekt Mykolas Songaila. Detal w stylistyce art déco.

 

W opracowaniu tekstu, korzystano z następujących źródeł:

• Andrzej Szczerski: "Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy Środkowo-Wschodniej 1918-1939", Łódź 2010.
• http://www.autc.lt strona internetowa Centrum Badań Architektury i Urbanistyki z siedzibą w Instytucie Architektury i Budownictwa Politechniki w Kownie. Rozwija badania nad historią i dziedzictwem architektury litewskiej.

Betonowe na facebooku: https://www.facebook.com/Betonowe

Gdynia

Dworzec Główny. Budowa w latach 50., według projektu Wacława Tomaszewskiego.

"Wszystkie wnętrza publiczne zyskały bardzo bogaty i jednocześnie spójny artystycznie wystrój. (...) Niepowtarzalną dekoracją wnętrz są pola mozaikowe autorstwa wybitnej artystki Teresy Prągowskiej. W holach dworca głównego wykonane zostały cztery wielkopłaszczyznowe mozaiki - jedna nad wejściem do restauracji dworcowej przedstawia pegazy i uskrzydlone koło  (symbol kolei), natomiast pozostałe tematycznie związane są z Gdynią (...). Wielobarwne mozaiki wykonane są z drobnowymiarowych angobowanych kostek ceramicznych, a także szklanych i kamiennych."

(Robert Hirsch, Anna Orchowska-Smolińska, Dworzec kolejowy w Gdyni - najmłodszy zabytek, "Renowacje i zabytki" 2010, nr 4)

Wejherowo

Wejherowo. Kamienice oraz dom z okresu międzywojennego.

Poznań

Poznań, Hala Arena. Budowa w latach 1972 - 1974, według projektu Jerzego Turzenieckiego.